عناوین مهم این مقاله:
نویسنده: کریم پورزادی
مقوا یکی از مرسوم‌ترین متریال‌هایی است که برای تولید کاربردی‌ترین نوع بسته‌بندی‌ها استفاده می‌شود.
جعبه‌های مقوایی در صنایع غذایی و غیرغذایی جایگاهی رقابتی برای خود باز کرده‌اند؛ به‌طوری‌که اهمیت وجودی خود را از ابزاری برای جابجایی کالا به عاملی برای فروش بیشتر ارتقاء داده است.
این مهم، تولیدکنندگان جعبه‌های مقوایی را بر آن داشته تا مراحل مختلف تولید این کالا را روز به روز مکانیزه‌تر و خلاقانه‌تر کنند.
در این گفتار با نگاهی سرفصل‌گونه مروری خواهیم داشت بر مراحل تولید یک جعبه مقوایی از خلق ایده تا انتها.
قبل از چاپ
ابعاد جعبه
متناسب با اندازه و مقدار محصولی که نیازمند جعبه و بسته‌بندی است، ابعاد جعبه (طول–عرض–ارتفاع) به‌عنوان سایز اصلی و هم‌چنین سایر ابعاد آن (در جعبه‌های فانتزی و چندوجهی) مشخص می‌شود.
طراحی هندسی و ساخت قالب
با مشخص شدن ابعاد جعبه، طراح بسته‌بندی با بهره‌برداری از پیشنهاد‌ها و خواست تولیدکننده محصول که حتماً باید مبتنی بر شناخت عوامل متعددی از جمله بازار فروش محصول باشد، طراحی شکل هندسی و ایستایی جعبه را انجام می‌دهد و پس از چند مرحله ماکت‌سازی از نمونه‌ی اولیه و بررسی ایرادهای موجود فنی و ابعادی، چنانچه جعبه به تأیید نهایی رسید، فایل نهایی نقشه قالب آن به قالب‌سازی ارسال و قالب آن تولید خواهد شد.
طراحی گرافیک
رنگ‌آمیزی و طراحی گرافیکی جعبه یکی از مراحلی است که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است .
جانمایی مناسب لوگو به گونه‌ای که با سایر طرح‌های گرافیکی جعبه همخوانی و هماهنگی داشته باشد، استفاده از طرح‌ها و رنگ‌هایی که معرف شرکت تولیدکننده محصول بوده و ضمن اینکه با سلیقه‌ی مشتری ها هم‌مسیر است بتواند در رقابت با سایر تولیدکنندگان هم‌صنف، بخش بیشتری از قفسه‌های فروشگاه‌ها را به خود اختصاص دهد.
متناسب بودن طراحی جعبه با محصول داخل آن از حیث رنگ و تصویر نیز از عواملی است که باید مورد توجه طراحان گرافیک بسته‌بندی بگیرد.
مقوا
تعیین نوع مقوا و گرماژ (ضخامت) آن ارتباط مستقیم به نوع بهره‌برداری از جعبه‌ی موردنظر و همینطور نوع چاپ و خدمات احتمالی بعد از چاپ آن دارد (در قسمت‌های بعد به خدمات پس از چاپ پرداخته خواهد شد).
توجه: صرف نظر از انواع مقواهای فانتزی و خاص، مقواهای (ایندربورد، پشت طوسی، کرافت) در قطعهای مختلف از عناوین مقواهای مرسومی است که به لحاظ قیمت و در دسترس بودن در صنعت جعبه‌سازی از آنها بیشتر استفاده می‌شود.
خروجی طرح (لیتوگرافی) و چاپ
لیتوگرافی اولین مسیری است که جعبه بعد از فرآیند طراحی از آن عبور می‌کند.
یکی از ابزار اولیه‌ی چاپ، زینک است.
فایل طراحی شده در چهار رنگ اصلی (سایان–مجنتا–یلو–بلک) به‌صورت تفکیک‌شده روی ورق‌هایی از جنس نیترات نقره با روکش جیوه حک می‌شود و هر یک از آنها به سیلندرهای دستگاه چاپ افست بسته شده و مسئولیت چاپ یکی از رنگ‌های اصلی را روی مقوا به عهده دارند.
خدمات پس از چاپ
پس از آن‌که طرح در حضور ناظر چاپ (شخصی که در هنگام چاپ در چاپخانه حضور دارد و به کیفیت چاپ نظارت می کند.) روی مقوای مورد نظر چاپ شد، چنانچه طراح در هنگام طراحی، برای جذاب‌تر شدن جعبه در بخش‌های از طراحی گرافیکی خود از خدمات تکمیلی یا خدمات پس از چاپ کمک گرفته بود، مقوا آماده‌ی ورود به مراحل خدمات پس از چاپ می شود؛ در غیر این صورت برای برش خوردن آماده می‌شود.
سلفون کشی
یکی از مراحل و عملیاتی که در اولین مرحله‌ی بعد از چاپ روی مقوا اعمال می‌شود، سلفون کشی است .
سلفون نیز مانند مقوا از انواع متنوعی برخوردار است که بر حسب نیاز، از هریک از آنها استفاده می‌شود. سلفون براق، مات، شنی، طرح دار، سرد و گرم از انواع پر مصرف این جنس می‌باشد که در عرض‌های مختلف و میکرون (ضخامت) های گوناگون توسط ماشین آلات سلفون کشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یووی موضعی
چنانچه طراح گرافیک در طراحی خود پیش‌بینی کرده باشد که بخش‌های از طرح، پس از چاپ، براق شود.
در مرحله‌ی طراحی با رسم نقشه‌ی کلیشه‌ی یووی، محل‌های مورد نظر خود را جانمایی کرده و در این مرحله از خدمات پس از چاپ، مایع داغ براقی که در بعضی گویش های مصطلح به آن ورنی هم می‌گویند توسط ماشین یووی روی مقوای چاپ شده‌ی سلفون‌کشی شده ریخته می‌شود .
توجه: برای اجرای عملیات یووی موضعی، نقشه‌ی کلیشه‌ی یووی (محل‌هایی که توسط طراح مشخص شده است) طی فرآیندی به فیلم یووی تبدیل شده و به دستگاه یووی نصب می‌شود. ضرورت وجود این فیلم این است که مایع یووی صرفاً از محل‌هایی که در نقشه مشخص شده است عبور کند و همانطور که از عنوان این تکنیک پیداست، فقط موضع‌های مشخص‌شده را براق نماید.
هات فویل (طلاکوب)
یکی از شاخص‌ترین مراحل خدمات بعد از چاپ که جذابیت و زیبایی ویژه و فوق العاده‌ای به کار چاپی می‌دهد و در صنعت جعبه‌سازی به عنوان یک فاکتور ارزنده و تاثیرگذار از آن نام برده می‌شود، استفاده از هات فویل‌های رنگی است که مرسوم‌ترین رنگ آن طلایی می‌باشد و به همین دلیل نیز این تکنیک به طلاکوب معروف شده است.
در این تکنیک، بخش‌هایی از فایل چاپی توسط طراح حذف شده و برای تکمیل آن در مرحله ی طلاکوب از هات فویل طلایی استفاده می‌شود و یا اینکه قسمت‌هایی از طرح‌های مندرج روی جعبه به خصوص لوگو که از اهمیت ویژه‌ای برای صاحب کالا برخوردار است به صورت طلاکوب منقش می‌شود.
این امر حس دیداری بسیار چشم نوازی را به کار چاپی خصوصا جعبه اضافه می‌کند.
اجرای طلاکوب نیز مثل سایر مراحل خدمات بعد از چاپ، نیازمند ابزار و ملزومات پیش تولید می‌باشد که نقشه‌ی کلیشه‌ی آن نیز توسط طراح، ترسیم و جای‌گذاری شده و کلیشه‌ی آن که از جنس آلیاژ آلومینیوم است ساخته شده و توسط ماشین طلاکوب اجرا می‌شود.
برجسته
در برخی کارهای گرافیکی خصوصاً در حوزه‌ی بسته‌بندی و جعبه‌سازی ، به دلیل اهمیتی که بخشی از اجزاء تشکیل دهنده طرح مثل (لگو ، عکس های مهم) و … دارند می‌توان آن قسمت‌ها را پس از چاپ بر روی مقوا، برجسته کرده و حالتی سه بعدی برای طرح به وجود آورد، جالب‌ترین ویژگی این تکنیک این است قسمت‌های یووی و طلاکوب شده را نیز می‌توان همزمان به برجسته تبدیل کرد و اصطلاحاً طلاکوب برجسته و یا یووی برجسته به وجود آورد.
توجه داشته باشید که در این مرحله از خدمات تکمیلی، گرماژ ( ضخامت ) مقوا بسیار مهم و تعیین‌کننده است، چنانجه مقوای مورد استفاده‌ی ما از ضخامت لازم برخوردار نباشد و یا اینکه سلفون مناسبی روی آن کشیده نشده باشد ممکن است در این مرحله از تولید به دلیل تحت فشار قرار گرفتن، دچار پارگی‌شده و اصطلاحاً، باطله شود.
پس نکته‌ی مهم این است که طراحان گرافیک در هنگام طراحی بسته بندی مقوایی، لازم است که اطلاعات کافی در مورد مقوای مصرفی و حتی ماشین آلات چاپ و خدمات تکمیلی که قرار است پروژه‌ی طراحی شده‌ی آنها را به تولید برساند داشته باشند.
برش (دایکات)
یکی از مهم‌ترین مراحلی که به طور کلی در صنعت چاپ همواره مورد اهمیت بوده است، برش کارهای چاپی است . ایجاد ظرافت در برش و دقت بالا در دستگاه‌های برش، ( گیوتین‌ها ، دایکات‌ها ) یکی از دغدغه‌های همیشگی شرکت‌های سازنده‌ی ماشین‌آلات چاپ و بسته‌بندی بوده است؛ چراکه در مرحله‌ی برش و دایکات است که مقوا پس از عبور از مراحل مختلف که بسیار دشوار و پرهزینه است، شکل نهایی و ساختار اصلی خود را به‌عنوان یک جعبه نمایان می‌کند.
در واقع یک برش دقیق و بی‌عیب و نقص ، نتیجه زحمات تمامی گروه تولید را به بهترین نحو ممکن به نمایش می‌گذارد که البته این موضوع می‌تواند با یک برش ناصحیح و جابجا تمامی این تلاش‌ها را به نابودی بکشاند .
در این بخش از تولید، قالبی که در مرحله ایجاد ساختار هندسی جعبه طراحی شده است و توسط کارگاه قالب‌سازی تولید شده است، به دستگاه دایکات متصل می‌شود و مقواهایی که حالا دیگر برای خود آب و رنگی پیدا کرده‌اند، توسط این دستگاه از شکل ابعادی مسطح خود به قطعهای برش‌خورده و آماده‌ی چسب تبدیل می‌شوند .
توضیح اینکه ساختار قالب متشکل از تیغ‌های تسمه‌ای فلزی است که مطابق با طرح گسترده‌ی ساختار هندسی جعبه، بر روی یک تخته‌ی چوبی نصب شده است و با هر بار ضربه زدن و فشار آوردن بر روی مقوا، باعث برش و شکل دادن به آن می‌شود .
چسباندن (لب‌چسب)
چسباندن و چسب‌زنی جعبه‌های مقوایی یک نیاز اساسی در صنعت جعبه‌سازی است که علی‌رغم پیشرفت سریع و چشمگیر تکنولوژی در صنعت به خصوص صنعت چاپ، همچنان در این بخش از تولید خلاء و ضعف‌هایی وجود دارد که همچون گذشته، نیروی انسانی در این بخش بسیار گره‌گشاست .
در جعبه‌هایی که ساختار مستطیل و یا مربع با طول و عرض و ارتفاع مشخص دارند، پروژه‌ی جعبه چسبانی آن توسط ماشین لب‌چسب انجام می‌گیرد. سرعت بسیار بالا و ظرافت در کار از شاخصه‌های مهم این نوع لب‌چسبانی است.
اما همین ماشین آلات لب‌چسبانی از چسب‌زنی جعبه‌هایی که ابعاد و ساختار هندسی آنها از طول و عرض و ارتفاع مختلف و خط تا و خطوط منحنی و متقارن و نامتقارنی شکل گرفته‌اند عاجزند، عموماً این نوع جعبه‌ها در کارگاه‌های جعبه چسبانی و توسط نیروهای انسانی و اصطلاحاً (با دست) چسبانده و لب‌چسبانی می‌شوند که این بخش از کار نیز از بعد کارشناسانه معایب و محاسن خاص خود را دارد که مهم‌ترین ایراد آن را در مقایسه با سیستم ماشینی، سرعت بسیار پایین می‌توان عنوان کرد.
